اضافه وزن یکی از چیزهایی است که تقریباً کلیه انسان ها درگیر آن هستند. تمامی جوامع امروز دغدغه کاهش و افزایش وزن را دارند. در دنیای امروز مشکل اضافه‌ وزن خیلی شایع‌تر از کمبود وزن است و تقریباً از هر 3 کودک و نوجوان بین 2 تا 19 ساله، یک نفر اضافه وزن دارد یا به عبارت دیگر چاق است. برای همین هم چاقی به یک مشکل بزرگ در جامعه‌های امروز تبدیل شده است.

آیا می‌دانی وقتی که به‌دنیا آمدی وزنت چه‌قدر بود؟ شاید 3 کیلوگرم، شاید هم کمی بیشتر یا کمتر (وای چه‌قدر کوچولو بودی!). از همان لحظه‌ای که کودکی به‌ دنیا می‌آید، وزنش یک ویژگی خیلی مهم است و تا زمانی که آدم بزرگ و پیر می‌شود هم مهم باقی می‌ماند.

نوزادی که به دنیا می‌آید و شروع به رشد می‌کند، خیلی سریع وزنش اضافه می‌شود و همه هم از این بابت خوشحالند. چون نشان می‌دهد که کودک سالم است و دارد بزرگ و قوی می‌شود. همین‌طور که تو بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوی، پدر و مادر و دکترت مدام مراقب وزن تو هستند و وقتی که برای معاینه پیش دکتر می‌روی، او قد و وزن تو را یادداشت کرده و آن را با مقدار قد و وزنت در آخرین معاینه‌ی قبلی مقایسه می‌کند. با این کار دکتر می‌خواهد بداند که تو وزن طبیعی و سالمی داری یا نه، چون اگر افزایش وزنت بیشتر از حد طبیعی (یا کمتر از حد طبیعی) باشد، می‌تواند یک مشکل محسوب شود.

در دنیای امروز مشکل اضافه‌ وزن خیلی شایع‌تر از کمبود وزن است و تقریباً از هر 3 کودک و نوجوان بین 2 تا 19 ساله، یک نفر اضافه وزن دارد یا به عبارت دیگر چاق است. برای همین هم چاقی به یک مشکل بزرگ در جامعه‌های امروز تبدیل شده است. این موضوع در بین آدم‌بزرگ‌ها هم خیلی‌خیلی شایع است و تقریباً از هر 3 بزرگسال، 2 نفر اضافه‌وزن دارند.

فرقی نمی‌کند که کودک باشی یا آدم‌بزرگ، به هرحال اضافه‌وزن بیش از حد می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌ها و مشکلات زیادی شود. کودکی که اضافه وزن دارد ممکن است علاوه بر مشکلات سلامتی، از طرف بچه‌های دیگر مسخره شود یا به خاطر چاقی نتواند پابه‌پای دوستانش بازی کند و بدود.

معنی چاقی چیست؟

وقتی که آدم‌ها درباره‌ی اضافه‌ وزن یا چاقی حرف می‌زنند، منظورشان این است که بدن شخص چاق بیشتر از حد طبیعی چربی دارد. همه‌ی آدم‌ها در بدنشان چربی دارند، اما چربی اضافه می‌تواند سلامتی شخص را به‌ خطر بیندازد و باعث مشکلاتی در راه رفتن، دویدن و فعالیت کردن شود. همچنین روی ظاهر فرد اثر می‌گذارد و ممکن است اعتماد به نفس او را کم کند.

اضافه وزن چگونه اندازه گیری می‌شود؟

آدم‌ها ممکن است کمبود وزن داشته باشند، در وزن طبیعی باشند، اضافه وزن داشته و یا چاق باشند. برای بچه‌ها یک محدوده وزن طبیعی وجود دارد که به جنسیت (دختر یا پسر بودن) و قد آن‌ها بستگی دارد. دکترها مردم را براساس وزنشان به چهار گروه دسته‌بندی می‌کنند:

•         دارای کمبود وزن: کسی است که با توجه به سن، قد و جنسیتش، وزنی کمتر از حد طبیعی دارد.

•         دارای وزن سالم و طبیعی: کسی است که با توجه به سن، قد و جنسیتش، وزنی در محدوده‌ی سلامت دارد.

•         دارای اضافه وزن: کسی است که وزنش بیشتر از محدوده‌ی سلامت است، البته با در نظر گرفتن سن، قد و جنسیت.

•         چاق: کسی که اضافه وزنش خیلی زیاد بوده و بیش از حد از محدوده‌ی وزن سالم دور است.

شاخص توده‌ی بدنی

بین این چهار گروهی که نام بردیم، تعداد کسانی که عضو گروه سوم هستند (اضافه وزن دارند) از همه بیشتر است. پزشک بهترین شخصی است که می‌تواند معلوم کند آیا یک کودک اضافه وزن دارد یا نه. برای این کار او نگاهی به محدوده‌ی وزن سالم برای آن کودک می‌اندازد و سه عامل مهم سن، قد و جنسیت را هم در نظر می‌گیرد. معلوم است که یک بچه‌ی قد بلند باید نسبت به بچه‌ای که کوتاه‌تر است، وزن بیشتری داشته باشد.

شاید بهترین راه برای معلوم کردن محدوده‌ی وزنی یک کودک، استفاده از عاملی به نام شاخص توده‌ی بدنی يا همان "بي اِم آي"(BMI) باشد. در این شاخص قد و وزن کودک در یک محاسبه‌ وارد شده و نتیجه به صورت یک عدد بیان می‌‌شود. این عدد در یک نمودار رسم می‌شود که سن و جنسیت کودک هم در آن در نظر گرفته می‌شود. شاخص توده‌ی بدنی نشان می‌دهد که مقدار چربی بدن شخص چه‌قدر است، البته به‌صورت یک محاسبه‌ی عددی.

از آن‌جایی که وزن ماهیچه‌ها بیشتر از چربی‌هاست، برای شخصی که دارای یک بدن عضلانی است طبیعی است که شاخص توده‌ی بدنی بالایی داشته باشد، اما این به معنی چربی زیاد در بدن او نیست. از طرف دیگر ممکن است یک نفر دارای شاخص توده‌ی بدنی پایین یا طبیعی باشد، اما بدنش چربی اضافه داشته باشد. بهترین راه برای اندازه‌گیری شاخص توده‌ی بدنی، مراجعه به پزشک است.

چرا آدم‌ها دچار اضافه وزن یا چاقی می‌شوند؟

بیشتر وقت‌ها علت اضافه وزن این است که انسان از غذاها و نوشیدنی‌های پر کالُری(انرژي زا) استفاده می‌کند و مقدار این کالری از آن‌چه در فعالیت‌های بدنی – مثل پیاده‌روی یا ورزش‌های مختلف- مصرف می‌کند بیشتر است. کالری اضافه به صورت چربی در بدن ذخیره می‌شود، هرچه کالری بیشتری در بدن باشد چربی بیشتری هم ذخیره خواهد شد. در زندگی‌های مدرن امروز این اتفاق به راحتی می‌افتد. آدم‌ها وقت خیلی زیادی را پای تلویزیون و کامپیوتر صرف می‌کنند و زمان زیادی برای فعالیت‌های بدنی و ورزش ندارند. ما هرکجا که می‌خواهیم برویم، از ماشین استفاده می‌کنیم و کمتر کسی است که پیاده یا با دوچرخه به محل کار یا مدرسه‌اش برود. بچه‌ها هم امروزه بیشتر از ورزش و بازی‌های فعال، به بازی‌های کامپیوتری علاقه نشان می‌دهند. زندگی آدم‌ها آن‌قدر شلوغ و پرمشغله شده که ‌آن‌ها ممکن است حتی وقت کافی برای پختن غذاهای خانگی سالم نداشته باشند. غذاهای آماده و ساندویچی یکی دیگر از علت‌هایی است که باعث اضافه وزن و چاقی افراد شده است. اما مشکلات اضافه وزن می‌تواند به سابقه‌ی خانوادگی افراد هم بستگی داشته باشد. اما معنیش این نیست که در یک خانواده‌ی چاق، حتماً همه‌ی بچه‌ها اضافه وزن خواهند داشت. اگر بیشتر اعضای خانواده‌ات اضافه وزن دارند، تو می‌توانی با تغییر دادن عادت‌هایت – مقدار و نوع غذایی که می‌خوری و مقداری که ورزش می‌کنی- تغییرات بزرگی ایجاد کنی و نگذاری که به اضافه وزن دچار شوی.

اضافه وزن چگونه می‌تواند به سلامت تو آسیب برساند؟

خیلی مشکل است که آدم با یک عالمه توده‌ی چربی اضافه که باید هر روز با خودش حمل کند، احساس خوبی داشته باشد. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند نفس کشیدن و خوابیدن را برای تو مشکل کند یا دردهایی برایت به‌وجود بیاورد و یا باعث شود که احساس خستگی و بیماری کنی. اضافه وزن داشتن می‌تواند در تو احساس شرمندگی، غم یا حتی عصبانیت به‌وجود آورد. مردم وقتی که احساس بدی دارند بیشتر می‌خورند، چون خوردن می‌تواند به آن‌ها احساس راحتی بدهد. اما این اصلاً ایده‌ی خوبی نیست، مخصوصاً برای شخصی که دچار مشکل اضافه‌وزن است. در این‌جور مواقع باید حتماً از یک پزشک کمک گرفت، چون اضافه وزن خیلی زیاد ممکن است تو را بیمار کند. بچه‌های چاق احتمال بیشتری دارد که به بیماری دیابت نوع دو یا بیماری‌های دیگر مبتلا شوند و بعدها – در بزرگسالی- خطر بیماری‌های قلبی در آن‌ها بیشتر خواهد بود.

چگونه می‌توان از اضافه وزن جلوگیری کرد؟

یکی از بهترین راه‌ها برای داشتن وزن طبیعی، فعال بودن است. می‌توانی عضو یک تیم ورزشی شوی، یا اگر ورزش‌های گروهی را دوست نداری چه‌طور است ورزش‌هایی مثل شنا، تنیس و هنرهای رزمی را امتحان کنی؟ حتی یک جست‌وخیز ساده، دویدن یا طناب زدن هم می‌تواند خوب و مفید باشد. می‌توانی برای داشتن فعالیت بیشتر، به جای آسانسور از پله استفاده کنی یا قسمتی از مسیر خانه به مدرسه را پیاده طی کنی (البته به شرطی که پدر و مادر اجازه‌‌ی این کار را به تو بدهند).

همچنین داشتن فعالیت بیشتر به معنای کمتر تلویزیون تماشا کردن و کمتر پای کامپیوتر و بازی‌های کامپیوتری نشستن هم هست. خوردن غذاهای سالم بخش دیگری از برنامه‌ی تناسب اندام است. طبق این برنامه تو باید همه‌ جور غذایی بخوری و در رژیم غذایی روزانه‌ات 5 وعده میوه و سبزیجات داشته باشی. سعی کن تا جایی که می‌توانی به جای آب‌میوه‌های قندی و نوشابه‌های گازدار، آب و شیر کم‌چرب و دوغ بنوشی. غذاهای پرکالری و پرچربی را فقط هر از گاهی مصرف کن و هربار هم مقدار کمی از این غذاها را بخور.

دیگر چه کاری باید انجام دهی؟

اگر نگران اضافه وزنت هستی، بهترین کار این است که اول از همه با پدر و مادرت در این‌باره حرف بزنی. آن‌ها می‌توانند یک وقت ملاقات از دکتر برایت بگیرند تا او برنامه‌ای برای تغییر رژیم غذایی و عادت‌های ورزشی‌ات تهیه کند. معمولاً بچه‌ها نیاز ندارند رژیم لاغری بگیرند، اما بچه‌ای که خیلی اضافه وزن دارد ممکن است به کمک کارشناس یک متخصص تغذیه یا پزشک متخصص كودكان احتیاج داشته باشد. با دنبال کردن برنامه ورزش و غذای مناسب، می‌توانی دوباره از وزن سالم و طبیعی بهره‌مند شوی.

کمک به دیگران

اگر دوست یا خویشاوندی داری که دچار اضافه وزن است، یادت باشد که با او مهربان باشی و هیچ‌وقتِ هیچ‌وقت خدای نکرده او را مسخره نکنی. آن شخص از مشکل خودش آگاه است و دست انداختن و شوخی کردن با او بخاطر چاقی فقط وضع را بدتر می‌کند. به جای این کار سعی کن او را به ورزش تشویق کنی و هرچیزی که در این سایت راجع به رژیم سالم غذایی یاد گرفتی به او هم بگویی. به امید روزی که همه‌ی بچه‌ها از نگاه کردن به آینه و تماشای خودشان لذت ببرند!

منبع: هفت سیب